ครั้งไปเยือนเบตงจังหวัดยะลา ได้ลองกินขนมท้องถิ่นหากินยากที่วางขายอยู่ร้านเฉาก๊วยเบตงอย่าง ‘ขนมถ้วยโบราณ’ แป้งนุ่มหนึบสีขาวในถ้วยเซรามิกใบเล็ก กินกับน้ำตาลเคี่ยว เหนียวฉ่ำ โรยน้ำมันกระเทียมเจียว ได้รสหวานหอมเค็มปะแล่ม มันๆ ผสมกลมกลืนกันระหว่างกระเทียมเจียวสดใหม่กับน้ำตาลเคี่ยว กลบรสจืดมันของขนมถ้วยเนื้อขาวขุ่นซะมิด เหลือไว้แต่ความนุ่มหนึบเหนียวที่ยิ่งเคี้ยวยิ่งอร่อย
ภาพ: ขนมถ้วยยะลา
ทั้งรูปลักษณ์และรสที่คุ้นเคย ก่ำกึ่งระหว่างอาหารคาวกับหวาน ทำให้ฉันอดนึกถึง ‘ขนมโบ๋’ ของเมืองจันท์บ้านเกิดไม่ได้ (ทั้งชีวิตก็เคยได้กินแค่ 2 ครั้งละค่ะ เพราะหากินยากเหลือเกิน) ขนมโบ๋เป็นแป้งสีขาวขุ่น เดี๋ยวนี้มีเพิ่มสีเหลืองนวลจากน้ำตาลอ้อยและสีเขียวใบเตยเข้ามาบ้าง เสิร์ฟมาในถ้วยสังกะสีใบใหญ่กว่าขนมถ้วยยะลา 3 เท่า ตรงกลางเป็นรอยบุ๋มยุบลงไปจากการนึ่งด้วยความร้อน รอยบุ๋มโบ๋นี่ละเป็นที่มาของชื่อขนมซึ่งไม่เกินจากการคาดเดา เวลากินก็โรยน้ำตาลอ้อยเคี่ยว ใส่กระเทียมเจียว เหยาะพริกไทยป่นลงไปหน่อยให้สมกับเป็นเมืองจันท์ รสที่ได้จึงต่างจากขนมถ้วยยะลาเล็กน้อยตรงที่มีความเผ็ดร้อนพอให้ลิ้นสัมผัสได้เพิ่มเข้ามา และเนื้อขนมนุ่มหนึบตัดขาดง่ายไม่เหนียวเท่าขนมถ้วยยะลา
ภาพ: ขนมถ้วยยะลา ก่อนกินราดน้ำมันกระเทียมเจียวกับน้ำตาลเคี่ยว
นอกจากหน้าตาและวิธีกิน ความเชื่อมโยงเดียวที่พอจะหาหลักฐานมาอนุมานได้ว่าขนมนี้เป็นพี่เป็นน้องกันแน่ๆ คือขนมถ้วยเบตงและขนมโบ๋ ต่างก็เป็นขนมที่สืบทอดมาจากจีนอพยพที่เข้ามาตั้งรกรากทั้งคู่ ขนมถ้วยเบตงเป็นขนมตำรับจีนฮากกา มีอีกชื่อว่า ‘มี้ปั้น’ หรือ ‘บุ้ยเก๊าปัน’ ดั้งเดิมทำจากแป้งข้าวโม่ผสมน้ำ เติมน้ำด่างจากขี้เถ้าเปลือกทุเรียนเผา ให้ขนมมีความนุ่มเด้ง ปัจจุบันปรับเปลี่ยนเป็นแป้งสำเร็จ ผสมแป้งมัน น้ำด่างแล้วใส่ถ้วยเอาไปนึ่ง
ภาพ: ขนมถ้วยยะลาแป้งนุ่มหนึบ
ส่วนผสมของขนมโบ๋แทบไม่ต่างกับขนมถ้วยเบตง ที่ดูเฉพาะเจาะจงหน่อยคือเอาถ้วยไปนึ่งให้ร้อนก่อนเติมแป้งลงไป ทำให้นึ่งสุกแล้วเกิดรอยบุ๋ม และเป็นสูตรที่สืบทอดกันมานับร้อยปี สันนิษฐานว่าต้นตำรับอาจมาจากชาวจีนฮกเกี้ยน ซึ่งเป็นจีนกลุ่มใหญ่ที่เข้ามาตั้งรกราก บริเวณริมแม่น้ำจันทบุรี ย่านท่าหลวงไปจนถึงบริเวณชุมชนชาวญวน ตัวเมืองจันทบุรี ซึ่งเป็นพื้นที่ที่หากินขนมชนิดนี้ได้ ปัจจุบันเหลืออยู่ไม่ถึง 3 เจ้า
ภาพ: ขนมโบ๋จันทบุรี
พอเปิดบทสนทนากับเพื่อนๆ น้องๆ ว่าด้วยเรื่องความเหมือนของขนมทั้งสอง ก็มีน้องทักขึ้นมาว่ามันคล้ายขนมถ้วยจีนอยู่นะ คือเป็นขนมแป้งนึ่งในถ้วยใบเล็ก มีรอยบุ๋มโบ๋ตรงกลาง กินกับน้ำตาลเคี่ยวเหมือนกัน ต่างกันที่ถ้วยจีนแป้งนุ่มตัดขาดง่ายโรยแค่งาขาว ไม่ได้มีกระเทียมเจียวหรือพริกไทย ออกจะเป็นขนมหวานมากกว่ากึ่งคาวกึ่งหวานอย่างขนมโบ๋และขนมถ้วยยะลา ลองเสิร์ชดูส่วนผสมเรียกก็เหมือนกันราวกับแกะ ต่างเพียงอัตราส่วนแป้งแต่ละชนิดที่ทำให้ขนมออกมานุ่ม หนึบ เหนียวไม่เหมือนกันและถ้วยจีนมักจะทำเป็นสีเขียวจากใบเตย
รู้แบบนี้แล้วอดคิดไม่ได้ว่าแต่ละท้องที่ในไทยที่มีคนจีนอพยพไปตั้งรกรากน่าจะหอบหิ้วความอร่อยของขนมจากแป้งข้าวนึ่งนี้ไปด้วย และปรับเปลี่ยนวิธีกินให้เข้ากับวัตถุดิบแต่ละท้องที่ เปลี่ยนชื่อเปลี่ยนแซ่เสียใหม่ทั้งเรียกชื่อจีนและชื่อไทยตามรูปลักษณ์อย่างขนมโบ๋ ทั้งขนมถ้วยยะลาและขนมโบ๋ จึงน่าจะมีวงศาคนาญาติซ่อนตัวอยู่อีกหลายพื้นที่แน่ๆ
ความเหมือนก็ประเด็นหนึ่ง แต่ความอร่อยนุ่มหนึบของแป้งและน้ำตาลเคี่ยว กระเทียมเจียว เป็นส่วนผสมที่ลงตัวมาก จนสงสัยว่าทำไมขนมแบบนี้ไม่แมสนะ ฉันว่ามันอร่อยสูสีหรือยิ่งกว่าขนมสมัยนิยมอย่างดังโงะ หรือวาราบิโมจิโรยน้ำตาลเคี่ยวของญี่ปุ่นเสียด้วยซ้ำ (ลำเอียงแหละค่ะความเห็นส่วนตัวล้วนๆ) อย่าเพิ่งเชื่อกันนะ อยากรู้ต้องลองกินเองดูก่อน
ใครเดินทางไปเบตงยะลาหรือจันทบุรี อย่าลืมลองหาขนมถ้วยกับขนมโบ๋ กินดูนะคะ เผื่อวันหนึ่งจะแมสจนมีคนทำขายกันมากกว่านี้สักหน่อย
ที่บ้านใครจังหวัดใครมีขนมคล้ายลักษณะนี้ ใช้ชื่อว่าอะไร รสชาติเป็นยังไง มาแชร์กันได้น้า 🙂
อ้างอิง
– http://www.m-culture.in.th/album/197790/%E0%B8%82%E0%B8%99%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%9A%E0%B9%8B
– https://www.khaosod.co.th/newspaper/newspaper-inside-pages/news_7382051
– ภาพประกอบขนมโบ๋ about Chan Magazine
