ประเทศในแถบยุโรปมีสี่ฤดูซึ่งแตกต่างกันอย่างชัดเจน ไม่เหมือนบ้านเราที่ไม่ว่าจะหน้าหนาว หน้าร้อน หรือหน้าฝน ก็ยังค่อนข้างร้อนทั้งปี แต่ประเทศอย่างเยอรมนี โปแลนด์ ฮังการี หรือลิทัวเนียนั้น ฤดูร้อนอุณหภูมิขึ้นไปถึง 30-40 องศา ส่วนฤดูหนาวอาจลงต่ำถึงขั้นติดลบ 20 องศาเลยทีเดียว ด้วยความที่อุณหภูมิแตกต่างกันขนาดนี้ อาหารของผู้คนที่นี่จึงมีความเกี่ยวข้องกับช่วงฤดูกาลที่ผันเปลี่ยนมากกว่าบ้านเรา
อยู่ประเทศไทย จะกินน้ำซุปร้อนๆ กลางเดือนเมษาฯ หรือกินยำวุ้นเส้นเป็นอาหารเย็นในช่วงหน้าหนาวไม่ใช่เรื่องแปลกอะไร แต่ถ้ามาอยู่ยุโรปช่วงหน้าร้อน แดดจ้า อุณหภูมิเหยียบ 30 องศา (ซึ่งถือว่าร้อนแล้วสำหรับคนบ้านเขา) แล้วสั่งซุปร้อนๆ มากิน เด็กเสิร์ฟอาจจะงงได้ว่า อากาศร้อนขนาดนี้ เธอยังอยากจะกินอะไรร้อนๆ อีกหรือ
แต่ก็ไม่ใช่ว่าพอเข้าหน้าร้อนแล้วคนที่นี่จะเลิกกินซุปกันไปเลยนะ เพียงแต่เขาคิดค้นเมนูซุปที่เสิร์ฟแช่เย็นมาไว้กินสำหรับช่วงนี้โดยเฉพาะ ที่ขึ้นชื่อหน่อยก็เป็นซุปเย็นจากหลากหลายภูมิภาคในประเทศสเปน อย่าง Ajo Blanco ที่ทำจากขนมปังเก่าและกระเทียม Gazpacho ซุปมะเขือเทศแช่เย็น บัลแกเรียก็มีซุปเย็นที่ทำจากโยเกิร์ตและแตงกวา ชื่อว่า Tarator แต่วันนี้เราจะพาไปทำความรู้จักกับซุปบีทรูทเย็นจากประเทศในแถบยุโรปตะวันออกอย่างลิทัวเนีย โปแลนด์ และรัสเซียกัน
Šaltibarščiai ในภาษาลิทัวเนียน หรือ Chłodnik ในภาษาโพลิชนั้น คือ ซุปสีชมพูสดใสเหมาะกับช่วงฤดูร้อน ที่ทำจากบีทรูท แตงกวา นมเปรี้ยวหมัก (kefir) ต้นหอม และผักชีลาว (dill) สมุนไพรขึ้นชื่อของแถบนี้ เสิร์ฟคู่มันฝรั่งต้มกับไข่ต้มสุก เรารู้จักซุปนี้ครั้งแรกจากเพื่อนชาวลิทัวเนีย เนื่องจากทำโปรเจคต์เล็กๆ ส่วนตัวที่ชื่อว่า Shared ให้เพื่อนต่างชาติที่รู้จัก ทำอาหารท้องถิ่นให้ดูและแน่นอนว่าให้ชิมด้วย ส่วนเรานอกจากเก็บภาพขั้นตอนวิธีทำแล้ว สิ่งสำคัญของโปรเจคต์นี้คือการได้เรียนรู้เรื่องราวเกี่ยวกับวัฒนธรรมของประเทศต่างๆ โดยให้อาหารเป็นจุดเริ่มต้น และสานสัมพันธ์กับเพื่อนๆ ต่างชาติทั้งหลายนั่นเอง
บีทรูท แตงกวา และมันฝรั่ง เป็นผักที่ผู้คนในยุโรปตะวันออกนิยมบริโภคกันอย่างมาก เพราะปลูกได้ง่ายในสวนหลังบ้าน และแม้จะไม่ได้ปลูกเอง ออกไปซื้อหาตามตลาดก็ยังเป็นผักที่ราคาค่อนข้างถูก ทั้งยังมีความทนทานกับอากาศหนาวเหน็บในช่วงฤดูหนาว โดยแตงกว่าและบีทรูทนั้น นอกจากจะกินสดๆ ในสลัดแล้ว ยังนิยมนำมาดองเกลือหรือน้ำส้มสายชู กับเครื่องเทศและสมุนไพรต่างๆ รวมถึงผักชีลาว สมุนไพรสุดที่รักของชาวยุโรปตะวันออก เพื่อเก็บไว้กินได้นานทั้งปีอีกด้วย
วิธีทำซุปนี้ง่ายมาก เพียงอาจต้องวางแผนล่วงหน้าสักหน่อย เพราะต้องแช่ตู้เย็นทิ้งไว้สักพัก เริ่มต้นจากต้มมันฝรั่งให้สุกกำลังดี ปอกเปลือก หั่นเป็นชิ้นพอเหมาะแล้วคลุกกับผักชีลาวซอยละเอียด แช่เย็นไว้ จากนั้นหั่นบีทรูทที่ต้มสุกแล้วกับแตงกวาเป็นชิ้นเล็กๆ นำไปต้มในหม้อรวมกับนมเปรี้ยวหมักและต้นหอมซอย จนน้ำซุปกลายเป็นสีชมพู ปรุงรสด้วยเกลือ พริกไทย น้ำส้มสายชู และน้ำตาลทรายเล็กน้อย แช่ตู้เย็นไว้จนเย็น พอจะเสิร์ฟให้ตักมันฝรั่งใส่ถ้วย ราดน้ำซุปสีชมพูแล้วเสิร์ฟพร้อมกับไข่ต้มสุกผ่าครึ่ง
รูต้า (Ruta) เพื่อนสาวชาวลิทัวเนีย เป็นคนสอนฉันทำซุปซัมเมอร์ง่ายๆ จากประเทศบ้านเกิด เธอเล่าให้ฟังว่า ซุปเป็นที่นิยมมากในช่วงซัมเมอร์ที่อากาศร้อนกว่าสามสิบองศา ผิดจากประเทศอังกฤษที่ขนาดกลางฤดูร้อนแล้วโอกาสที่อุณหภูมิจะขึ้นไปเกิน 25 องศาเซลเซียสนั้นมีน้อยเหลือเกิน เรานั่งกินซุปเย็นๆ ถ้วยนี้กันในบ่ายที่อากาศหนาวเหน็บวันหนึ่งในประเทศอังกฤษ แม้ว่าสถานที่และสภาพแวดล้อมจะไม่ค่อยเข้ากับมื้ออาหารเท่าไร แต่ซุปสีสวยจานนี้ทำให้ฉันได้รู้จักรูต้าและประเทศลิทัวเนียเพิ่มขึ้นอีกเยอะเลยทีเดียว
ภาพโดย: เฟิร์น ศรีปุงวิวัฒน์
