มันแกว อันที่จริงไม่ใช่มัน แต่เป็นรากแก้วที่สะสมอาหารและน้ำจนขยายใหญ่กลายเป็นหัวทรงรีบางหรือกลมแป้น มีขนาดใหญ่และเล็กแล้วแต่พันธุ์ เปลือกสีขาวอมน้ำตาล เนื้อในของรากสีขาว ฉ่ำน้ำ เนื้อกรอบ มีรสหวาน ความที่มีลักษณะเป็นหัวอยู่ใต้ดิน จึงเรียกกันทั่วไปว่า ‘มัน’ ต้นหนึ่งมีหัวเดียว
มันแกวแท้ที่จริงเป็นต้นถั่วชนิดหนึ่ง อยู่ในประเภทพืชล้มลุก ลำต้นเป็นเถาเลื้อย ใบแก่ค่อนข้างหนาสีเขียวเข้ม ออกดอกเป็นช่อ ดอกสีขาวหรือสีม่วงแล้วแต่พันธุ์ ผลเป็นฝักแบน ในหนึ่งฝักมีเมล็ดถั่วอยู่ 8-10 เมล็ด เหตุนี้เองทางชื่อสากลจึงเรียกมันแกวว่า Yam bean ส่วนชื่อไทยมีหลายชื่อดังนี้ เครือเขาขน ถั้วม้ง ถั่วกินหัว ละแวก มันแกวลาว มันละแวก มันลาว มันเพา
มันแกวมีต้นกำเนิดแถบประเทศเม็กซิโก และอเมริกากลาง เดินทางข้ามหลายแผ่นดินโดยทางการค้า แพร่ขยายพันธุ์มาประเทศไทยและประเทศแถบเอเชียใต้
มันแกวให้ผลผลิตมากในช่วงเดือนตุลาคมถึงกันยายน ปลูกมากที่สุดทางภาคกลาง จังหวัดที่ปลูกมาก ได้แก่ สระบุรี ชลบุรี สมุทรสาคร ทางภาคอีสาน ได้แก่ มหาสารคาม หนองคาย ขอนแก่น ปลูกมาก 2 สายพันธุ์ คือ พันธุ์หัวใหญ่ กับพันธุ์หัวเล็ก หัวมันแกวกินได้ แต่ใบและเมล็ดเป็นพิษ ดังนั้นจึงนำมาทำยาฆ่าแมลง
คุณสมบัติของมันแกวมีลักษณะฉ่ำน้ำ เนื้อแป้งน้อย มีรสหวาน ทำให้ผู้คนนิยมกินมันแกวสดๆ เช่นเดียวกับผลไม้ หรือจัดว่าเป็นผลไม้ชนิดหนึ่ง ลอกเปลือกที่หุ้มออก แล้วกัดกินได้เลย มันแกวหัวเล็กจะหวานกว่าหัวใหญ่ จึงนิยมกินสดๆ ช่วยให้อิ่มท้อง ลดการกระหายน้ำ มันแกวเก็บทิ้งไว้ได้นานเป็นเดือน ด้วยความที่มีน้ำเยอะนั่นเอง มันแกวยิ่งทิ้งไว้นาน จนผิวเหี่ยว ก็ยิ่งมีรสหวานมากขึ้น
นิยมนำมันแกวมาทำทับทิมกรอบ ใช้ยำ ทำเป็นไส้ซาลาเปา ขนมจีบ ไส้ขนมกุยช่าย นอกจากทำให้ไส้กรอบหวานแล้ว ยังเกาะตัวกันได้ดี นำไปแกงกะทิ แกงส้ม ใส่ในจานสลัด จานผัดต่างๆ ผสมในจานส้มตำ ช่วยให้รสชาติละมุนละไม
ในอาหารจานสุขภาพ นิยมนำมันแกวมาหั่นเป็นเส้นยาวผสมลงในสลัดผัก ผสมลงในจานส้มตำแบบสุขภาพ ทำเป็นอาหารจานผัดที่ใช้น้ำมันน้อยมากหรือไม่ต้องใช้เลย เพราะมันแกวมีคุณสมบัติเป็นอาหารฤทธิ์เย็น ฉ่ำน้ำ ให้ความกรอบ อร่อยอย่างยิ่ง มีรสหวานพอดี ทำให้เกิดความกลมกล่อม
สรรพคุณของมันแกว
ด้วยคุณสมบัติมีฤทธิ์เย็นนี่เอง ทำให้มันแกวช่วยดับกระหายได้ดี รักษาโรคร้อนใน ลดอาการไข้ ใช้เป็นยาแก้พิษสุราเรื้อรัง นอกจากนี้ยังรับประทานแก้ความดันโลหิตสูง แก้ปวดศีรษะ หน้าแดงเพราะความร้อนจากภายใน ร้อนกระสับกระส่าย
มันแกวเป็นอาหารที่ช่วยคุ้มครองเซลล์ในร่างกายจากการถูกกระแทกด้วยความร้อนที่เกิดจากการเผาผลาญสารอาหารในเซลล์ เพื่อทำให้เกิดพลังงาน ดังนั้น การกินมันแกวก่อนอาหาร กินมันแกวบ่อยๆ จึงช่วยทำให้ร่างกายผ่อนคลาย
สารอาหารในมันแกว
มีวิตามินค่อนข้างสูง เส้นใยอาหารสูง เป็นเส้นใยที่มีประโยชน์ต่อระบบขับถ่าย ดังนั้น จึงป้องกันไข้หวัดได้ดีมาก
มันแกวกินง่าย กินได้ตลอดหัว แทบไม่มีที่ตรงไหนต้องตัดทิ้งเลย มีเพียงเปลือกบางๆ และขั้วหัวมันเท่านั้น
