มะเขือพวงเป็นผักที่คนไม่ค่อยชอบกิน จะมีชอบกินก็แต่ผู้ใหญ่วัยสูงอายุ เพราะมะเขือพวงทั้งขื่นทั้งเฝื่อน อมเปรี้ยวนิดๆ แต่ผู้ใหญ่บอกว่าอร่อยดี ช่วยเจริญอาหาร มะเขือพวงปลูกง่ายมาก ต้นโตอายุข้ามปีมีผลตลอดปี มากบ้างน้อยบ้างตามฤดูกาลและภาวะอากาศ มะเขือพวงมีขายอยู่ทั่วไป มีมากในตลาดแบบไทยในกลุ่มผักพื้นบ้านอาหารพื้นเมือง
เรากินมะเขือพวงในรูปแบบตำคลุกลงไปในน้ำพริกเครื่องจิ้มทั้งหลาย ทำให้น้ำพริกเครื่องจิ้มถ้วยนั้นๆ มีความพิเศษขึ้นมาทันที และมีรสอร่อยลงตัว เช่น ใส่ในน้ำพริกแมงดา น้ำพริกกะปิ น้ำพริกขี้กา น้ำพริกกุ้งสด น้ำพริกไข่เค็ม น้ำพริกปลาร้า เป็นต้น นอกจากนี้ใส่ในแกงที่ผู้ใหญ่ตักมะเขือพวงกิน เด็กๆ เขี่ยออก เช่น แกงเผ็ดทั้งหลาย แกงเขียวหวาน แกงป่า แกงคั่ว แกงอ่อม ซุบอีสาน เป็นต้น กินสดเป็นผักจิ้มก็ได้ แต่นิยมกินสุกมากกว่า ด้วยการเผา ปิ้ง ย่าง ต้ม
มะเขือพวงนั้นมีขึ้นในเขตร้อนทั่วโลก แต่คนทั่วไปถือว่าเป็นวัชพืชมีหนาม น่ารำคาญ เฉพาะที่ปลูกกินเป็นผักได้แก่ ดินแดนแถบเอเชียใต้ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และเอเชียตะวันออก
เรากินมะเขือพวงเป็นอาหารเพราะอร่อย ช่วยเจริญอาหาร กินแล้วสบายท้องเพราะช่วยย่อย สบายตัวเพราะช่วยขับถ่ายได้เป็นอย่างดี แข็งแรงเพราะมะเขือพวงช่วยสร้างภูมิคุ้มกันร่างกายให้แข็งแรงขึ้น มะเขือพวงจึงเป็นอาหารและยาอย่างไม่รู้ตัว ดังนี้
สารอาหารสำคัญในมะเขือพวง
แร่ธาตุ มีแคลเซียม ฟอสฟอรัส ธาตุเหล็ก ที่ค่อนข้างสูงอย่างเด่นชัด
ทอร์โวไซด์ เอ, เอช (torvoside A, H) เป็นสเตอรอยด์ไกลโคไซด์ มีฤทธิ์ต้านเชื้อไวรัสเริมชนิดที่ 1 (herpes simplex virus type 1) ที่มีประสิทธิภาพสูงกว่ายาอะไซโคลเวียร์ถึง 3 เท่า
ทอร์โวนิน บี (torvonin B) เป็นซาโพนินชนิดหนึ่ง มีฤทธิ์ในการขับเสมหะ
โซลานีน (solanine) เป็นอัลคาลอยด์ในพืชตระกูลมะเขือ ทำให้เสียดุลของแคลเซียมในร่างกาย ถ้าทำให้สุก สารตัวนี้จะลดลงมากจนไม่เกิดพิษ แต่ในมะเขือพวงบ้านเรามีน้อย มีมากในมะเขือพวงแถบแคริบเบียน
โซลาโซดีน (solasodine) เป็นสารที่มีสรรพคุณต้านโรคมะเร็ง ยับยั้งการแบ่งตัวผิดปกติของเซลล์ทุกชนิด
เพกติน (pectin) ใยอาหารละลายน้ำ มีสูงมากในมะเขือพวง สูงเป็น 3 เท่าของมะเขือยาว สูงเป็น 65 เท่าในมะเขือเปราะ เป็นเพกตินชนิดดีเยี่ยม เมื่อกินเข้าไปจะกลายเป็นวุ้นเคลือบผิวลำไส้ ช่วยเพิ่มความหนืดของอาหาร ทำให้อาหารเคลื่อนตัวผ่านลำไส้เล็กช้าลง จึงดูดซึมแป้งและน้ำตาลที่ย่อยแล้วได้ช้าลง ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดคงที่
ใยอาหารเพกตินมีคุณสมบัติเก็บกวาดโคเลสเตอรอลออกจากลำไส้ ทำให้น้ำดีไม่เหลือที่จะไหลคืนกลับไปหาตับ ดังนั้น ตับจึงต้องสร้างโคเลสเตอรอลใหม่ ทำให้เกิดการลดโคเลสเตอรอลในกระแสเลือด
ใยอาหารเพกตินตัวนี้มีคุณสมบัติดึงน้ำไว้ได้จำนวนมาก จึงทำให้มวลอุจจาระเพิ่มปริมาณขึ้น เป็นมวลนุ่มขึ้น กระตุ้นให้ระบบขับถ่ายทำงานเป็นปกติ
ใยอาหารเพกตินควบคุมแบคทีเรียตัวร้าย เพราะในลำไส้ใหญ่มีแบคทีเรียตัวดีหลายชนิด แบคทีเรียจะกินใยอาหารเพกตินเป็นอาหาร เมื่อย่อยจึงเกิดกรดไขมันขนาดเล็ก ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อร่างกายหลายอย่าง หนึ่งในนั้นคือควบคุมแบคทีเรียตัวร้าย เช่น เชื้ออีโคไล ไม่ให้เจริญเติบโตต่อไป
หากประมวลเพียงคุณสมบัติของมะเขือพวงนั้น รักษาโรคได้หลายอย่างแล้ว คือ
เบาหวาน ดังที่กล่าวมาแล้ว ทั้งสารในใยอาหารและเพกติน ล้วนช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือดทั้งสิ้น นอกจากนี้น้ำดื่มจากมะเขือพวงแห้ง ชงเป็นชา พบว่าลดไขมันที่ถูกออกซิไดซ์เป็นไขมันไม่ดีจนทำให้เกิดโรคเบาหวานได้
โรคความดันโลหิตสูง ประเทศแคเมอรูนใช้ผลมะเขือพวงรักษาโรคความดันโลหิตสูง และลดอัตราการเต้นของหัวใจที่แรงและเร็วเกินไป แล้วยังยับยั้งการรวมตัวของเกล็ดเลือดได้อีกด้วย
โรคท้องผูก เพกตินเส้นใยละลายน้ำในมะเขือพวงช่วยการขับถ่ายโดยตรง แล้วยังรักษาแผลในกระเพาะอาหารได้เป็นอย่างดี
สรรพคุณมะเขือพวง
แพทย์แผนไทย ช่วยเจริญอาหาร ช่วยย่อยอาหาร ช่วยขับถ่าย บำรุงธาตุ ขับเสมหะ แก้ไอ ช่วยให้โลหิตหมุนเวียนดี แก้ฟกช้ำ ไอเป็นเลือด ฝีบวมมีหนอง เสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันในลำไส้ เพื่อขจัดสารพิษที่เข้ามายังระบบทางเดินอาหาร มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระสูง ป้องกันความเสื่อมและความแก่ก่อนวัยอันควร ต้น ใบ และผล เป็นยาเย็น มีรสจืด
แพทย์พื้นเมืองประเทศแคเมอรูน ใช้มะเขือพวงห้ามเลือด ใช้เป็นยาระงับประสาท พอกฝีหนองให้แตกเร็วขึ้น แก้ปวด แก้ชัก แก้ไอหืด แก้ปวดข้อ รักษาโรคผิวหนัง ขับปัสสาวะ ขับเหงื่อ และรักษาซิฟิลิส ใช้รักษาโรคความดันโลหิตสูงเป็นการเฉพาะ
แพทย์แผนจีน นำผลมะเขือพวงมาต้ม ใช้ดื่มรักษาอาการไอ บำรุงเลือด ทำให้ภูมิคุ้มกันแข็งแรง บำรุงสายตารักษาอาการติดเชื้อแบคทีเรีย
แพทย์อายุรเวทอินเดีย กินผลมะเขือพวงเพื่อบำรุงตับ บรรเทาโรคแผลในกระเพาะอาหาร ขับปัสสาวะ ช่วยย่อย และช่วยให้ผ่อนคลาย นอกจากนี้นำมาเป็นยากำจัดพยาธิในระบบทางเดินอาหาร ใช้รักษาแผลในกระเพาะอาหาร เป็นอาหารเสริมควบคุมโรคความดันโลหิตสูง ควบคุมโรคเบาหวาน แก้ไขความผิดปกติในระบบไต ตับ ช่วยกระตุ้นการผลิตน้ำดีเพิ่มในตับ
สารอาหารในมะเขือพวง ซึ่งเป็นพืชที่มีสารโพลีฟีนอล (Polyphenol) สูงมาก มะเขือพวง 100 กรัม มี แคลอรี 46 กิโลแคลอรี โปรตีน 2.8 กรัม ไขมัน 0.6 กรัม คาร์โบไฮเดรต 7.4 กรัม ใยอาหาร 6.1 กรัม แคลเซียม 158 มิลลิกรัม ฟอสฟอรัส 110 มิลลิกรัม เหล็ก 7.1 มิลลิกรัม ไทอะมิน 0.17 มิลลิกรัม ไนอะซิน 2.6 มิลลิกรัม วิตามินซี 4 มิลลิกรัม
มะเขือพวงปลูกง่าย โตเร็ว ไม่มีปัญหาเรื่องโรคพืชและแมลงศัตรูพืชแต่อย่างใด ต้นขนาดปานกลาง พุ่มเตี้ย ผลดก น่าปลูก กินเป็นยาได้ กินเป็นผักก็ดี นำไปปรุงอาหารก็อร่อย
