ผักกูด นอกจากจะนำมาเป็นอาหารได้แล้วยังนำมาเป็นสมุนไพรได้อีกด้วย ผักกูดมักจะขึ้นอยู่ตามริมน้ำหรือพื้นที่ชุ่มน้ำ มากกว่าในป่าทึบ มักพบบ่อยเพราะเป็นช่วงเจริญเติบโตในฤดูฝน เป็นผักพื้นบ้านชนิดหนึ่งที่นิยมนำมารับประทาน ใบเเละยอดของผักกูดนำมาประกอบอาหารหรืือกินสดๆ ช่วยแก้ไข้ตัวร้อน แก้พิษอักเสบ บำรุงสายตา บำรุงโลหิต ป้องกันเลือดออกตามไรฟันและขับปัสสาวะ ส่วนใหญ่จะนำใบอ่อนเเละยอดอ่อนมาทำแกงกับปลาเนื้ออ่อนน้ำจืด ยำผักกูดกุ้งสด ผักกูดผัดน้ำมันหอย แกงกะทิกับปลาย่าง ลวกกะทิกินกับน้ำพริก รสชาติของผักกูดจะ กรอบ หวาน อร่อย
แกงกะทิใส่มะเขือพวงผักริมรั้วที่หลายคนรู้จักเป็นอย่างดี มีความพิเศษที่ใส่ขาเห็ดหอมปรุงรสย่างเเทนเนื้อสัตว์ เคี่ยวหัวกะทิจนเเตกมันหอมเครื่องแกง
ผัดเขียวหวานรสเข้มข้นที่ใส่ผักพื้นบ้านอย่างมะเขือพวงเเละมะเขือเปราะ ผักสวนครัวที่ดีมีประโยชน์ หาง่าย เพิ่มคุณประโยชน์จากเห็ดเออรินจิ เเละเต้าหุู้ขาว เมนูมังสวิรัติที่หลายก็คนกินได้
แกงป่ารสเผ็ดร้อน เมนูกับข้าวที่ทุกบ้านต้องทำกิน สูตรนี้ใส่เห็ดสามอย่างทั้ง เห็ดหูหนูดำ เห็ดชิเมจิเเละเห็ดนางฟ้าภูฏาน เพิ่มผักพื้นบ้านอย่างหัวปลีเเละมะเขือพวง เป็นเมนูที่น่ากินมากๆ
กะเพราทะเลเครื่องจัดแน่นทั้งกุ้ง ปู แล้วก็ปลาหมึก รสชาติจัดจ้านเข้มข้น ราดบนข้าวสวยร้อนๆกินคู่กับไข่ดาวกรอบนอกนุ่มใน
ผัดพริกขิงหมูกรอบมันดูธรรมดาเกินไป ลองทำผัดพริกขิงกากหมูดูบ้าง กากหมูเจียวให้กรอบนำไปผัดกัยเครื่องพริกขิงใส่ถั่วฝักยาว ใบมะกรูด และพริกชี้ฟ้า ผัดคลุกเคล้าให้เข้ากันรับลองอร่อยไม่แพ้หมูกรอบเลย
หลายคนอาจไม่รู้ว่าเมล็ดยี่หร่ากับใบยี่หร่ามาจากพืชคนละชนิดกัน เมล็ดยี่หร่าเป็นพืชในวงศ์ผักชี เรียกอีกชื่อว่าเทียนขาว เรานิยมเอาผลแห้งหรือเมล็ดของมันมาเป็นเครื่องเทศ ใส่ในแกงมัสมั่น แกงป่า ฯลฯ ส่วนใบยี่หร่าเป็นพืชในวงศ์กะเพรา มีเรียกอีกหลายชื่อ เช่น กะเพราควาย โหระพาช้าง จันทร์หอม กะเพราญวน ใบมีสีเขียว ขอบใบหยักแบบใบเลื่อย มีกลิ่นหอมเฉพาะ มีรสชาติเผ็ดร้อน มักนำมาปรุงอาหารร่วมกับเนื้อสัตว์ที่มีกลิ่นคาวแรงเพราะช่วยดับกลิ่นคาวได้ เช่น เนื้อวัวผัดใบยี่หร่า แกงเผ็ดปลาดุกใบยี่หร่า ไก่ผัดพริกแกงใต้ใบยี่หร่า แกงคั่วหอยขม เป็นต้น
ปกติน้ำจิ้มซีฟู้ดทั่วๆไป จะใช้กินคู่กับอาหารทะเล
แต่ในแถบภาคตะวันออกของบ้านเรา เช่นจังหวัดระยอง จันทบุรี ตราด ได้นำพริกเกลือ มาสร้างสรรค์เป็นเมนู“ข้าวคลุกพริกเกลือ” อาหารพื้นถิ่นที่มีรสชาติเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว โดย“พริกเกลือ” หรือ“น้ำพริกเกลือ”นั้นก็คือน้ำจิ้มที่คล้ายกับซีฟู๊ดเเต่ใช้ความเค็มจากเกลือสมุทรเป็นหลัก รสจะออกเค็ม เปรี้ยว หวาน ซึ่งแต่ละจังหวัดแต่ละพื้นที่ต่างก็มีสูตรเฉพาะและเคล็ดลับในความอร่อยแตกต่างกันออกไป
เมนูทำง่ายที่ใช้วัตถุดิบเพียงไม่กี่อย่างเเต่รสชาตินั้นบอกเลยว่าอร่อยมาก เนื้อหมูนุ่มๆที่นำมาผัดกับกะปิเเละเครื่องสมุนไพร ตัดรสด้วยน้ำตาลมะพร้าว กินคู่กับข้าวสวยร้อนๆเเละผักสดสักหน่อย เป็นเมนูที่แค่ได้กลิ่นก็ต้องน้ำลายไหลอย่างเเน่นอน
ผักกูดถือเป็นผักพื้นบ้านที่คนนิยมกินค่อนข้างมาก รสชาติอมหวาน เนื้อกรอบ มักกินกันในหน้าแล้ง แต่ไม่นิยมกินดิบส่วนมากมักนำมาทำเมนูต้ม หรือไม่ก็ยำ อย่างแกงส้มผักกูดปลาช่อนนี้ เครื่องแกงส้มรสกลมกล่อม นำมาแกงกับเนื้อปลาช่อนได้ความหวานจากเนื้อปลา ความเปรี้ยวที่ได้นอกจากจะเปรี้ยวจากมะขามเปียกและนั้นจะได้รสเปรี้ยวอมหวานจากมะเขือเทศอีกด้วย ใส่ผักกูดลงไปตอนสุดท้ายเพื่อเพิ่มความกรุบกรอบเล็กน้อย
แกงพริกกระดูกหมูกับหน่อเหรียง เครื่องแกงใต้รสชาติจัดจ้านถึงขมิ้นและพริกไทยดำ นำไปเคี่ยวกับกระดูกหมูอ่อน จนเปื่อยนุ่ม เครื่องแกงงวดกำลังดี ใส่หน่อเหรียงผักพื้นบ้านของชาวภาคใต้ หน้าตาคล้ายสะตอมีหาง กลิ่นฉุน รสมัน เนื้อหวานกรอบ มักนำไปแกงกับเครื่องแกงรสเข้มข้น หรือนำไปดองกินแล้มกับขนมจีน ก็ได้เช่นกัน
เห็ดแครงถือเป็นเห็ดพื้นบ้านของคนใต้ เนื้อเห็ดมีความหวาน หอม มักนิยมนำมาแกงใส่กะทิน้ำขลุกขลิกเล็กน้อย อย่างเมนูนี้ ก็นำมาทำเป็นแกงคั่วเห็ดแครงใส่ปลาย่าง แต่โดยส่วนมากปลาย่างมักใช่ปลาโอในการนำมาย่าง เพราะเนื้อปลาเยอะ แต่ลองเปลี่ยนจากปลาโอมาเป็นปลาอินทรีย์ย่าง รสชาติไม่ต่างกัน ได้เนื้อเยอะเหมือนกัน เนื้อปลาก็ไม่เละ เห็ดแครงนั้นเวลานำมาแกง มักจะเคี่ยวเห็ดแครงกับเครื่องแกงและน้ำกะทิให้เครื่องแกงงวดได้ที่ เห็ดแครงจะดูดเอาเครื่องแกงเข้าไปอยู่ภายในเนื้อเห็ด ทำให้ได้รสชาติเครื่องแกงที่ทั่วถึง ใส่ใบมะกรูดสักหน่อยเพื่อเพิ่มกลิ่นหอม
ใบเหลียงผักพื้นบ้านภาคใต้ ใบเรี่ยวยาว ผิวใบมัน รสหวาน นำมาแกงกะทิ ใส่หอมแดง กุ้งขาว ตัดรสชาติให้กลมกล่อมด้วยเกลือสมุทรเเละกะปิ ได้รสหวานนำกลมกล่อมหอมกะทิ เสิร์ฟพร้อมข้าวสวยร้อนๆ
มะรุม ผักพิ้นบ้านที่ใครๆก็รู้จัก เปลือกด้านนอกแข็งเเต่ด้านในนิ่ม เป็นพืชที่สามารถกินได้ทุกส่วน แต่นิยมใช้ฝักอ่อนมาทำแกงส้มมากที่สุด จะใส่ปลาช่อนหรือกุ้งก็ได้ ปรุงรสด้วยน้ำปลา น้ำตาลมะพร้าวเเละน้ำมะขามเปียก รสชาติออกเปรี้ยวหวานเค็ม เป็นเมนูที่กินกับข้าวสวยร้อนๆเเล้วฟินมาก
หัวปลีเป็นส่วนดอกของต้นกล้วย มาจากต้นกล้วย หัวปลีมีรูปทรงคล้ายหยดน้ำ โคนปลีกว้าง ปลายปลีแหลม หัวปลีเป็นส่วนดอกของต้นกล้วยที่ทำหน้าที่ห่อหุ้มกล้วยหลาย ๆ ผลรวมกัน หัวปลีจะผลิกล้วยออกมาหลายหวีจนกระทั่งไม่คายกาบออกมาเป็นกล้วยแล้ว ซึ่งคราวนี้ก็จะเหลือแต่หัวปลีที่มีเนื้อสีขาวภายใน หรือที่เรียกกันว่าปลีกล้วย คนไทยนิยมนำมาทำอาหาร โดยใส่ใน แกงเลียง แกงป่า งบ ต้มยำไก่ ยำต่างๆ หรือทานเป็นผักสด เมนูงบหัวปลีก็เป็นอีกหนึ่งเมนูที่ นิยมนำมาทำกัน โขลกเครื่องแกงหอมๆ สดใหม่ ผสมรวมกับ ไข่ไก่ เนื้อไก่ หัวกะทิและใบมะกรูด คนผสมให้เข้ากัน นำไปปิ้งด้วยไฟอ่อนๆ บนใบตองที่วางด้วยโหระพาหอมๆ สุกหอม น่ากิน
ผักขะแยง หรือทางอีสานเรียกว่า ผักกะแยง ภาคเหนือเรียก พักพา เป็นผักที่ขึ้นเองตามเถียงนา ลำต้นกลวง อวบและอ่อน ใบออกตามลำต้น กินได่ตลอดทั้งต้น ความเด่นของผักคือ มีกลิ่นที่ฉุนหอมมาก จึงเป็นผักเสริมกลิ่น รสอาหารได้อย่างดี ชาวอีสานตอนบนจึงใช้จิ้มกับแจ่ว หรือก้อยกับปลา ดับกลิ่นคาวของปลาและกลิ่นปลาร้าจากแจ่วให้หอมมากยิ่งขึ้น อาหารที่นิยมแกงไก่ใส่หน่อไม้ดองผักขะแยง แกงผักขะแยงใส่ไก่หรือกบ แกงหอยขม แกงปลาต้มเผือกและอ่อมต่างๆ มีกลิ่นหอม ช่วยดับกลิ่นคาวและเป็นพืชสมุนไพร ผักขะแยงมีประโยร์ชทั้งต้น เป็นยาขับน้ำนม ขับลม และเป็นยาระบายท้อง น้ำคั้นจากต้นใช้แก้ไข้ แก้คัน ฝี และกลาก แก้อาการบวมแถมเป็นยาระบายอ่อนๆอีกด้วย
ยอดอ่อนของยอนำมาปรุงอาหารได้หลายรูปแบบ เช่น แกงอ่อมใบยอบ้าน แกงกะทิ รองห่อหมก นอกจากนี้ยังนำมาต้มจิ้มน้ำพริกได้ด้วย ใบยอมีเส้นกลางใบขนาดใหญ่และแข็ง จึงควรตัดเส้นกลางใบออกเสียก่อน แล้วนำมาลวกก่อนนำมาแกง ซึ่งจะนุ่มลงกินง่ายขึ้น และช่วยลดความขมลงได้ด้วย เมนูจากใบยอง่ายๆ อย่างเมนูกุ้งพริกไทยกับใบยอ ทำง่ายๆ แค่ผัดใบยอกับให้พอนุ่ม และผัดกุ้งให้สุกกับพริกไทยดำ ด้วยน้ำมันมะกอก ปรุงน้ำราดให้หอมอร่อย เสิร์ฟใบยอกับกุ้ง และราดน้ำปรุงรสลงไป อร่อยกลมกล่อม นอกจากอร่อยแล้วใบยอมีประโยชน์ต่อสุขภาพในเรื่องของสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ ช่วยลดการต้านอนุมูลอิสระ ช่วยทำให้เกิดการป้องกันโรคในหลายๆ ด้าน เพราะฉะนั้น เป็นอาหารเมนูหนึ่งที่แนะนำให้ช่วยกันอนุรักษ์ และบริโภคกันเป็นประจำ
“แกงกะทิปูม้าย่าง" ความพิเศษของเมนูก็คือการนำเนื้อปูไปย่างบนเตาถ่าน ให้ได้กลิ่นหอมอ่อนๆ แต่ไม่ควรย่างให้สุกจนเกินไปนัก เพราะเดียวความหวานจะออกไปหมดเสียก่อน เมื่อได้ความสุกของปูที่ต้องการก็เอาปูลงไปแกงในกะทิที่ตั้งหม้อเตรียมไว้ได้เลยใส่เครื่องสมุนไพรอย่างหอมและตะไคร้ ก่อนจะใส่ใบเหลียงและสะตอเม็ดเพื่อเพิ่มอรรถรส และที่สำคัญคือถ้าอยากมีรสเผ็ดเล็กน้อยก็บุบเม็ดพริกลงไปสักหน่อย เพื่อเพิ่มรสชาติที่อร่อยยิ่งขึ้น
ชะคราม หรือช้าครามเป็นพืชล้มลุกขึ้นตามป่าชายเลน ชายฝั่งทะเล มีมากแถบสมุทรสงคราม สมุทรสาคร เมื่อกินใบสดๆมีรสเค็มๆนิดๆเนื่องจากเติบโตในดินเค็ม เวลานำมาทำอาหารจึงต้องนำมาลวกสุกและบีบน้ำทิ้งไปก่อนเพื่อลดความเค็ม แกงส้มกุ้งใชชะครามสูตรนี้จึงปรุงรสแต่เปรี้ยวและหวานเป็นหลัก ใช้ความเค็มจากกะปิ เกลือ และใบชะครามเอง หากใครจะเพิ่มกลิ่นน้ำปลาเพื่อความหอมก็แล้วแต่ความชอบ
แกงผักปลัง หรือคนเหนือเรียกว่า “แก๋งผักปั๋ง” และต้องใส่จิ้นส้มหรือแหนม ลงไปด้วย ให้มีรสชาติเปรี้ยวของแหนม ซึมเข้าไปในน้ำพริกแกง ผักปลัง ผักพื้นบ้านที่นิยมรับประทานใบอ่อนและดอกซึ่งมีเมือกลื่นๆ ชาวบ้านภาคเหนือนิยมนำไปแกงอย่างง่าย ใส่จิ้นส้มหรือแหนมเพิ่อให้รสเปรี้ยวขจัดเมือก
หมูฮ้อง เป็นเมนูขึ้นชื่อของจังหวัดภูเก็ต ซึ่งเป็นอาหารที่ได้รับอิทธิพลมาจากชาวจีนฮกเกี้ยนที่อพยพมาอยู่เมืองไทย แน่นอนว่าใครที่ได้ไปเยี่ยมเยือนก็พลาดไม่ได้ที่จะต้องลิ้มลองเมนูนี้ ด้วยความอ่อนนุ่มของเนื้อหมูสามชั้นเเละสันคอหมู ต้มอย่างดีในซีอิ๊วรสชาติเข้มข้นจนซึมไปทุกอณูเนื้อหมู หอมกลิ่นเครื่องเทศต่างๆ เช่น โป๊ยกัก พริกไทยขาวเม็ดเเละรากผักชี รสหวาน เค็ม ทานคู่กับกวางตุ้งฮ่องเต้ลวกเเละข้าวสวยร้อนๆ อร่อยสุดๆ
ผัดกะเพราแสนธรรมดา เพิ่มความพิเศษด้วยการเพิ่มข้าวโพดหวานลงไปด้วย เพื่อให้ได้รสชาติผัดกะเพราที่หวานอร่อยยิ่งขึ้น เมื่อผัดทุกอย่างเสร็จแล้วก็โรยด้วยใบกะเพราทอดกรอบลงไปด้วย เพิ่มความกรุบกรอบเข้าไปอีก
ใบชะคราม ผักพื้นบ้านของจังหวัดสมุทรสงคราม ที่ขึ้นตามดินน้ำกร่อย รสชาติเค็มปะแล่มๆ นำมายำแบบโบราณ อร่อยแซ่บจากพริกเผา หอมมันกะทิ เพิ่มความอร่อยด้วยกุ้งลวก หมูสับ และถั่วลิสงคั่ว
