หลายประเทศในอาเซียนนิยมนำเนื้อปลากรายขูดมาทำลูกชิ้นหรือทอดมัน แต่มีพม่าประเทศเดียวที่เอาลูกชิ้นปลากรายหั่นเส้นมายำกับสมุนไพรหอมอย่างตะไคร้และผักชี สูตรนี้ใช้ทอดมันปลากราย แต่ดั้งเดิมใช้ลูกชิ้นปลากรายเส้น (ต้ม) นับเป็นยำปลาเส้นที่ไม่มีที่ใดเหมือน
เครื่องลาบแบบลาวซับซ้อนน้อยกว่าทางเหนือของไทย แต่มีข้อเหมือนกันตรงที่ต้องนำมาเผาให้สุกหอมก่อนโขลก เครื่องลาบแบบลาวมีกลิ่นหอมของข่าเป็นเอกลักษณ์
ยำผลไม้ราดน้ำกะปิหวาน รสชาติออกเปรี้ยวหวาน สีน้ำตาล เป็นยำรสเด็ดที่มีหลากหลายรสชาติมาก แต่ดูเหมือนโรจักแบบปีนังจะอร่อยมากเป็นพิเศษกว่าที่อื่นๆ กินโรจักแล้วชวนให้คิดถึงมะม่วงน้ำปลาหวานของไทย
มะเขือเทศที่ยังไม่สุกมีสีเขียว ฝรั่งเรียก green tomato รสสัมผัสมีความกรุบกรอบ คนพม่ารู้จักเอามายำ ได้รสชาติไปกันได้กับกุ้งแห้งป่นและหอมเจียวอย่างลงตัว เพิ่มความกรอบหวานจากถั่วลิสงคั่วและกลิ่นหอมของผักชี
หลายประเทศในอาเซียนนิยมนำเนื้อไก่มายำกับผักสมุนไพรและเครื่องเคราอื่นๆ ทั้งนี้โดยมีรสชาติแตกต่างกันไป ตำรับยำไก่ต้มของลาวโดดเด่นตรงใช้เนื้อไก่ล้วนๆ โดยไม่มีตัวช่วยเป็นผัก เช่น หัวปลี (เขมร) ยำ ไก่ต้มของลาวปรุงรสออกทางเค็มนัว เปรี้ยวอย่างเป็นธรรมชาติจากเนื้อมะเขือเทศ
นับเป็นยำคลาสสิกของมาเลเซีย โดยเฉพาะในแง่ที่ใส่หัวกะทิ และน้ำยำ มีรสเผ็ดร้อนจากน้ำพริกแกง หรือซัมบัล ซึ่งต้องถือว่าเป็นเครื่องปรุงรสหลักอย่างหนึ่งของครัวมาเลเซีย ดั้งเดิมใช้กลีบดอกดาหลาตูมซอย ปรุงกลิ่นหอมอย่างมีเอกลักษณ์ แต่เนื่องจากหายาก จะไม่ใช้ก็ได้
คนเอเชียมักนำผลไม้ที่ยังไม่สุกอย่างมะละกอ ขนุน มาทำยำ เช่นเดียวกับมะม่วงจานนี้ของพม่าเลือกใช้มะม่วงน้ำดอกไม้ดิบเนื้อกรอบ เคล็ดลับความอร่อยของยำ มะม่วงพม่าอยู่ที่สามารถลดระดับความเปรี้ยวได้ โดยใส่กุ้งแห้งป่นมากขึ้นหรือน้อยลง
จานนี้โดดเด่นจากรสขมเล็กน้อยของมะเขือขื่น ดังนั้น การเตรียมมะเขือขื่นที่รสขมถูกลดลงจนอยู่ในระดับกินอร่อย จึงเป็นเคล็ดลับสำคัญ
ถั่วงอกลวกเนื้อกรอบ คลุกเคล้าน้ำยำรสเค็มมัน เผ็ดกลางๆ เปรี้ยวอ่อนๆ และมีกลิ่นหอมของกะปิเป็นเอกลักษณ์ ใส่เครื่องยำทั้งกุ้งลวก กุ้งแห้ง หอมแดงซอย มะพร้าวขูดขาวคั่วจนเหลืองโขลกละเอียด เพิ่มความมันนุ่มด้วยหัวกะทิ ได้กลิ่นหอมอ่อนๆของผักไผ่ ยำถั่วงอกนี้เป็นยำ รสวิเศษของรัฐเปรัคที่อยู่ติดชายแดนไทย
จานยำคลาสสิกของเวียดนามภาคเหนือและภาคกลาง รสเค็มอ่อนๆ กลมกล่อม ไม่เปรี้ยวจัด หอมถั่วลิสงคั่ว พริกไทยดำใหม่ๆ และผักแพว ซึ่งเป็นผักหอมชนิดหนึ่งในตระกูลสะระแหน่
ยำหัวปลีเป็นยำโบราณของเขมรและไทย โดยเครื่องเคราและน้ำยำแตกต่างกันไป ยำหัวปลีของเขมรยังเป็นที่นิยมถึงปัจจุบัน มีในเมนูร้านอาหารสมัยใหม่ แต่ยำหัวปลีของไทยมักหากินได้เฉพาะตามบ้าน ปลีกล้วยสด เมื่อนำมายำเนื้อจะกรอบ หวาน ผสมไก่บ้านต้มฉีกเส้นพอคำ คลุกเคล้าจนเข้ากัน รับประทานกับ
ถั่วลิสงคั่วป่นเพิ่มรสมันอร่อย
ยำรสวิเศษจากรัฐกลันตันติดชายแดนไทย รสชาติน้ำยำออกเปรี้ยวหวาน และได้ความเผ็ดร้อนจากพริกขี้หนูซอย รสชาติจัดจ้านไม่เบา
ดอกบัวเป็นดอกไม้ประจำชาติเวียดนาม แทบทุกส่วนของบัวกินได้ แม้แต่ใบบัวก็ใช้เป็นประโยชน์ ยำ ไหลบัวตำรับนี้ใช้กุ้งและเนื้อหมูเป็นเนื้อสัตว์ประกอบ แต่อาจเปลี่ยนเป็นเนื้ออกไก่แทนเนื้อหมู หรือใช้กุ้งอย่างเดียวก็ได้ รวมทั้งอาจเพิ่มผักให้รสสัมผัสกรุบกรอบ เช่น ถั่วงอกและแครอทซอยเส้น เข้ามาได้อีกต่างหาก
ยำเขมรจานนี้พัฒนามาจากอาหารดั้งเดิม คือ ยำเนื้อดิบ แต่ในปัจจุบันคนส่วนใหญ่ไม่นิยมบริโภคเนื้อดิบ จึงนำมาย่าง จะสุกมากสุกน้อยแล้วแต่ชอบ ทั้งนี้ยังมีการนำเนื้อที่มีคุณภาพจากต่างประเทศมาใช้ ทำให้ยำ จานนี้เป็นอาหารสมัยใหม่และมีราคามากขึ้น
สลัดรสเปรี้ยวหวานและเผ็ดเล็กน้อย ตำรับโบราณของชาวบาบ๋า-ย่าหยา หรือเปอรานากัน (Peranakan)
ในปีนัง โดดเด่นด้วยน้ำซอสหรือน้ำสลัดข้นเหนียว ปรุงรสเปรี้ยวหวาน กินกับผักผลไม้ หมึกลวก เต้าหู้ทอด และทอดมันกุ้งหั่นเส้นยาว
ขนุนอ่อนใช้เป็นผักแพร่หลายในอินโดนีเซีย ไทย กัมพูชาและเวียดนาม รสสัมผัสของขนุนอ่อนปรุงสุกคล้ายเนื้อสัตว์ ยำตำรับนี้ปรุงในกระทะด้วยไฟอ่อน ต่างจากยำสลัดทั่วไป
ยำส้มโอนอกจากมีในกัมพูชาแล้ว ยังมีในพม่าและไทย ถือเป็นยำโบราณอย่างหนึ่งในสุวรรณภูมิ ยำ ส้มโอแบบเขมรขนานแท้ใช้ส้มโอออกรสเปรี้ยวและขมเล็กน้อย แต่ในตำรับนี้ใช้ส้มโอขาวน้ำผึ้งรสเปรี้ยวอมหวาน ทำให้ยำแล้วไม่แฉะน้ำ รสชาติเป็นที่นิยมของคนรุ่นใหม่
คนพม่าเรียกอาหารจานยำ ว่า “เละเทอค” (le thoke) หมายถึง การปรุงที่คลุกผสมด้วยมือ ยำ เป็นกับข้าวพื้นฐานจานหนึ่งในสำรับอาหารพม่า นอกจากนั้นยังเป็นอาหารว่างยอดนิยมด้วย คนพม่ากินอาหารเพียงสองมื้อ คือ มื้อเช้าตอนสายกับมื้อเย็น เปิดทางให้อาหารว่างอย่างยำ มีบทบาทสำคัญระหว่างมื้อ ยิ่งสำหรับพวกคอเหล้า ยำ เป็นกับแกล้มที่ขาดไม่ได้
เอกลักษณ์สำคัญอย่างหนึ่งของยำพม่า คือ ใส่หอมเจียว กระเทียมเจียว ถั่วคั่วโขลกหยาบ ทำให้มีรสชาติกลมกล่อมหอมหวน น้ำน้อย รสไม่จัดจ้านอย่างยำของไทย ดังนั้น สำหรับผู้ชื่นชอบอาหารจำพวกสลัดและยำ แต่ไม่ชอบรสจัดจ้าน ยำพม่าจึงเป็นทางเลือกที่น่าลิ้มลอง
อาซินันเป็นยำผักผลไม้รสเปรี้ยว หวาน เผ็ด หากเป็นผักจะใช้ผักดองหลากหลายชนิด แต่ปัจจุบันนิยมเป็นยำผลไม้มากขึ้น โดยยึดรสเปรี้ยวหวานจัดจ้านเหมือนเดิม ยำอาซินันมีส่วนใกล้เคียงกับ “โรจัก” ซึ่งเป็นยำ ผลไม้ที่นิยมทั้งในมาเลเซีย และอินโดนีเซีย
ยำมะละกอเป็นอาหารริมทางยอดนิยมในฮานอย แต่รสชาติไม่เหมือนกับส้มตำ มะละกอของไทยแต่อย่างใด รสเปรี้ยวหวานอ่อนๆ หอมกลิ่นผักแพว
แตงร้านที่เหมาะนำมาทำอาหารจานนี้ควรเป็นแตงร้านอ่อน เพราะได้เนื้อมาก ไส้น้อย ไม่มีรสขม เลือกลูกที่มีน้ำหนักมาก ลูกยาว สีเขียวอ่อน ผิวนวลไม่มีรอยช้ำ นำมาสไลซ์บางๆ ซอยเป็นเส้นเล็กๆ แช่น้ำเย็นจัดจะช่วยให้ผักสดกรอบ เวลานำมายำ ต้องรับประทานทันที เพราะแตงร้านจะเหี่ยวเฉาไม่กรอบ
ถือเป็นอาหารประจำชาติ (national dish) อย่างหนึ่งของพม่า นิยมกินเป็นของว่างได้แทบทุกโอกาส ต้นตำรับใช้ใบชาสด แต่หายากสำหรับคนทั่วไป จึงใช้ใบชาหมักหรือใบชาแห้งแทน สูตรนี้ใช้ใบชาหมัก หาซื้อได้ตามตลาดที่มีเครื่องปรุงพม่าขาย ล้างใบชาหมักด้วยน้ำให้สะอาดหนึ่งรอบ บีบให้แห้งก่อนนำไปยำ รสชาติของยำ จะฉ่ำเย็นด้วยกะหล่ำปลีซอย มะเขือเทศ ออกรสเปรี้ยว มัน เค็ม ตามด้วยสัมผัสกรุบกรอบของถั่วในทุกคำเคล็ดลับอยู่ที่การขยำให้รสชาติของใบชาซึมเข้าไปในกะหล่ำปลีและมะเขือเทศ
คนไทยเรารู้จักผัดยอดฟักแม้วในรสสัมผัส หวานกรอบ เป็นผักอีกชนิดที่อร่อยเเละยังมีประโยชน์ เป็นตัวช่วยบำรุงหัวใจ ลดความดันโลหิต คนไทยส่วนใหญ่มักจะนำมาทำเมนูง่ายๆ เช่น ฟักแม้วผัดน้ำมันหอย แกงอ่อมใส่ฟักแม้ว หรือเเม้กระทั้งยำยอดฟักแม้ว แต่คนเวียดนามเอายอดฟักแม้วมาลวกพอสุกแล้วยำง่ายๆกับน้ำปลาและน้ำส้ม ให้รสชาติเปรี้ยวเค็มอ่อนๆ อร่อยไปอีกแบบ สูตรนี้เราเพิ่มเติมกุ้งและหมึกลวกลงไปให้กินอิ่มท้องมากยิ่งขึ้น แต่จะไม่ใส่ก็ได้
หลายท่านคงคุ้นเคยกับสะเดาน้ำปลาหวานและปลาดุกย่างในสำรับอาหารไทย แต่เขมรมาแปลกไปที่เอายอดอ่อนและดอกอ่อนของสะเดาลวกมาคลุกเคล้ากับน้ำยำ สูตรเฉพาะแบบเขมร เปรี้ยวจากมะขามเปียก เค็มจากน้ำปลาและน้ำปลาร้าต้มสุก หอมกลิ่นปลาป่น
