มะพร้าวคั่วและถั่วลิงสงคั่วรสชาติหอมมัน โขลกให้ละเอียดผสมลงไปในเครื่องพริก ผัดให้แห้ง ได้น้ำพริกมะพร้าวคั่วที่หอม มัน ทานคู่กับอะไรก็อร่อย
มะขามอ่อน ผักไทยที่ให้รสเปรี้ยวจี๊ด นำมาโขลกกับเครื่องพริกขี้หนู และนำไปผัดกับหมูสับ ได้น้ำพริกรสชาติเผ็ดเปรี้ยวจี๊ดจ๊าด พร้อมเนื้อหมูสับหยุ่นๆให้เคี้ยว ทานคู่กับผักสดและปลาสลิดทอดเพื่อลดความเผ็ด
ปลาสลิดแดดเดียว อาหารที่พบได้มากแถบลุ่มน้ำภาคกลาง นำไปทอดให้กรอบ และแกะเนื้อผสมลงในน้ำพริก โขลกและผัดให้มีกลิ่นหอม เป็นน้ำพริกที่มีรสชาติหวานมันเค็มของปลาสลิด
ตะไคร้ สมุนไพรพื้นบ้านที่หาได้ง่าย นำมาโขลกรวมกับเครื่องพริก แล้วนำไปคั่วให้หอม เป็นน้ำพริกแบบแห้งที่สามารถใส่กระปุกไปฝากเพื่อนบ้านได้
น้ำพริกมังสวิรัติแบบแห้งๆ โดยวิธีตำพริกแห้งกับเกลือ แล้วจึงคั่วงาหอมๆ โขลกผสม เป็นน้ำพริกที่นอกจากจะหอมกลิ่นงาแล้วยังอุดมไปด้วยแร่ธาตุมากมาย
น้ำพริกข่าแบบที่ชาวบ้านภาคเหนือชอบทาน เผาเครื่องพริกจนหอม โขลกเข้ากับข่าอ่อนที่มีรสหอมฉุนนิดๆ เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ทานแนมกับผักสดและกับข้าวอย่างอื่น เช่น ไข่เจียว หมูทอด
กุ้งแชบ๊วยทอดให้สุกกรอบ โขลกให้ละเอียดผสมกับเครื่องพริกแล้วคั่วให้แห้ง เป็นน้ำพริกกุ้งทอดแบบภาคกลางที่หอมอร่อย จะทำทานเองที่บ้านหรือใส่กระปุกนำไปฝากญาติพี่น้องก็เป็นของขวัญที่ดี
ข้าวมันส้มตำอาหารไทยโบราณที่ปัจจุบันนี้หากิน ยากแล้ว หรือถ้ามีขายก็อาจจะไม่ครบเครื่อง ความพิเศษของเมนูนี้อยู่ที่รสชาติข้าวมันที่หุงกับกะทิให้ได้ความมันและหอม กินคู่กับเครื่องเคียงที่หลากหลายอาทิเช่นส้มตำไทยที่มีแค่มะละกอขูดเส้น พริกขี้หนู กระเทียม และกุ้งแห้งป่น และรสชาติส้มตำที่ออกเปรี้ยวอมหวานหน่อยๆ หรือจะเป็นแกงเผ็ดไก่ ที่รสชาติแบบแกงภาคกลางทั่วๆไป รวมถึงน้ำพริกส้มมะขามที่ออกรสชาติเปรี้ยวอมหวาน ของตัวเนื้อมะขามที่เอามาตำรวมกัน และเนื้อฉีกฝอยนำมาผัดหวาน เมื่อกินรวมกันแล้วนั้นจะได้รสชาติที่สมบูรณ์แบบ ไม่ใช่เพียงเท่านี้ ยังมีผักสดและผักทอดที่นิยมกินเคียงด้วยกัน เช่น ใบทองหลาง ใบชะพลู เป็นต้น
มะอึก ผลกลม มีขนอ่อนๆที่ผิว มีรสเปรี้ยว ออกเฝื่อนนิดๆ แต่มีกลิ่นหอม นิยมตำใส่น้ำพริกจะทำให้เนื้อน้ำพริกข้นขึ้น บางที่ใช้ใส่แกงให้ออกรสเปรี้ยว หรือนำมาใส่ยำ ส้มตำ น้ำพริกมะอึกสูตรนี้ไม่เผ็ดมาก รสเปรี้ยวอมหวาน กินกับผักและปลาสลิดทอดกรอบ
น้ำพริกอ่อง เเค่พูดชื่อนี้กับการกินเจหรือมังสวิรัติเเล้วอาจจะไม่เข้ากันซะเลย เเต่เราสามารถประยุกต์ให้เป็นอาหารเจหรือมังสวิรัติได้ โดยการใช้เต้าหู้ขาวทดเเทนการใช้เนื้อหมูสับและเสริมความหอมด้วยเห็ดฟางที่คั่วให้สุกหอม รสสัมผัสกรุบๆ รสเปรี้ยวหวานจากมะเขือเทศ ปรุงรสด้วยซอสต่างๆ เเทนที่จะทานคู่เเคบหมู ก็เปลี่ยนเป็นทานคู่กับฟองเต้าหู้ทอดกรอบๆ เเละผักสดได้ ก็อร่อยไม่เเพ้กัน
น้ำพริกกะปิ เมนูน้ำพริกเป็นอะไรที่คู่กับคนไทยมานาน ทำง่าย เพียง ห่อกะปิด้วยใบตองนำไปย่างบนไฟอ่อนๆ นำมาตำกับ กระเทียม พริกขี้หนู เเละกุ้งเเห้ง ใส่มะเขือเปราะ มะเขือพวง ปรุงรสให้เข้มข้นตามชอบ กินกับผักสด ปลาทูทอด เสิร์ฟพร้อมข้าวสวยร้อนๆ ถือว่าเป็นเมนูอิ่มง่ายแถมดีต่อสุขภาพ
เข้าสู่เทศกาลเจด้วยเมนูสุขภาพอย่างน้ำพริกเห็ดหอม รสชาติจัดจ้าน กินกับข้าวสวยร้อนๆและผักเคียง นอกจากเห็ดหอมแห้งแล้วเรายังใช้เห็ดชนิดอื่นๆได้อีก เช่น เห็ดเออรินจิ เห็ดนางฟ้า ฯลฯ
หลายคนอาจจะร้องว่า เห้ย! ทำได้ด้วยรึ! เพราะพูดถึงน้ำพริกอ่อง ส่วนใหญ่คุ้นกับแค่น้ำพริกอ่องหมูหรือน้ำพริกอ่องไก่ แต่ปลากระป๋องก็เอามาทำน้ำพริกอ่องได้โดยที่รสชาติไม่ได้แตกต่างจากน้ำพริกอ่องทั่วๆ ไป แค่อาจจะมีรสชาติและกลิ่นของปลากระป๋องผสมมานิดหน่อย ซึ่งก็ถือว่าเป็นเอกลักษณ์ของปลากระป๋องนั่นแหละ แนะนำให้กินกับข้าวสวยร้อนๆ แนมด้วยผักสดต่างๆ (ถ้ายังพอมีติดตู้เย็นอยู่บ้าง) บางทีเมนูนี้อาจจะไม่ได้เป็นแค่อาหารสิ้นเดือน แต่กลายเป็นอาหารจานโปรดกินกันทุกเมื่อไปเลยก็เป็นได้
หลนปลาอินทรี รสชาติกลมกล่อม หอมปลาอินทรีเค็ม เเละกะทิ เเละเครื่องเคราสมุนไพรมากมาย ผัดรวมกันจนได้รสชาติกลมกล่อม
น้ำพริกถือเป็นอาหารหลักๆของหลายๆคน เรามีเมนูน้ำพริกแบบทำง่ายๆได้ที่บ้านมาบอกกัน อย่างน้ำพริกมะขาม โดยใช้มะขามอ่อนในการทำ ตำรวมกันกับเครื่องเคียงและเครื่องปรุงต่างๆอย่างกระเทียม เต้าหู้ยี้ ใบมะขามอ่อน เห็ด ปรุงรสด้วยน้ำตาล น้ำปลา และน้ำมะนาวนิดหน่อย แค่นี้ก็อร่อยแล้ว
เป็นเมนูเครื่องจิ้มที่ขาดไม่ได้เลยในสำรับชาววัง และมักเสิร์ฟเต้าเจี้ยวหลนกับผักแกะสลักหลายชนิด ชาวบ้านอย่างเราก็ประยุกต์มากินกับผัดสดทั่วไปได้ครับ เรียกว่าเป็นเมนูที่ช่วยเจริญอาหารได้เลยทีเดียว เพราะรสชาติกลมกล่อมหอมมัน กินกับผักสดได้แทบทุกชนิด
น้ำจิ้มปลาย่างรสเค็ม เปรี้ยว เผ็ด หอมกลิ่นปลาย่าง นิยมจิ้มกินกับผลไม้ต่างๆ เช่น ฝรั่ง ชมพู่ แคนตาลูป สับปะรด แอปเปิลเขียว เป็นต้น ส่วนปลาย่างมีขายแบบป่นเป็นกิโลกรัม และแบบเสียบไม้ เลือกซื้อที่มีกลิ่นหอม เนื้อกรอบ
ใครๆก็ชอบกินน้ำพริกอ่อง รสชาติแบบกลางๆเด็กกินได้ผู้ใหญ่กินดี แต่ถ้าเราลองเปลี่ยนจากเนื้อหมูติดมันมาเป็นเต้าหู้กันดูบ้างก็คงจะอ่อนไม่ใช่น้อย โดยการนำเอาเต้าหู้มาผัดกับมะเขือเทศและเครื่องแกง แทนเนื้อหมู กินกับแคบหมูและผักสด รสชาติเข้ากัน
